BORÇLULARIN BORÇLARINI DİĞER EŞE ÖDEMELERİNE KARAR VERİLMESİ İSTEMİ

Av. Mustafa Alper KÜÇÜKYILMAZ

Eşlerden biri, evlilik birliğinin giderlerine katılma yükümlülüğünü yerine getirmezse hakim, onun borçlularına ödemeyi tamamen veya kısmen diğer eşe yapmalarına karar verebilir. Bu istemin yapılabilmesi için öncelikli olarak eşin üçüncü kişilerde alacağının olması gerekmektedir. 

Kanunda açıkça eşlerden birisinin bu istemde bulunması gerektiğini belirtmemişse de, uygulamada bu kararın verilebilmesi için eşlerden birisinin talebi gerekir. Bu istemin konusu, eşlerin özel hukuk ilişkilerinden doğan alacaklarıdır. Ayrıca istemde bulunan eşin diğer eşten evlilik birliği giderlerine katılma alacağının muaccel olması da şarttır. 

Hakimin vereceği karar ile eşin aile birliğine yapması gereken ekonomik katkı üçüncü şahısların kendisine olan borcunun eşe ödenmesi ile karşılanır. Hakim bir veya birden çok borçlulara yönelik olarak karar verebilecektir. Verilecek olan kararın da davalı eşi mağdur etmemesi gözetilmelidir. 

Türk Medeni Kanunu madde 168’de belirtilen yetki kuralları bu dava türünde de geçerli olacaktır. Buna göre, davacının yerleşim yerinin bulunduğu yer mahkemesi veya birlikte son altı ay oturulan yer mahkemesi yetkili olacaktır. 

Tasarruf Yetkisinin Sınırlanması 

Ailenin ekonomik varlığının korunması veya evlilik birliğinden doğan ekonomik bir yükümlülüğün yerine getirilmesi gerektiği ölçüde, eşlerden birisinin istemi üzerine hakim, belirleyeceği malvarlığı değerleri ile ilgili tasarrufların ancak onun rızasıyla yapılabileceğine karar verebilecektir. 

Hakim böyle bir durum ile karşılaştığında gerekli önlemleri alır. Hakim, eşlerden birinin taşınmaz üzerinde tasarruf yetkisini kaldırırsa, resen durumun tapu kütüğüne şerh edilmesine karar verir. 

Eşler arasında yasal mal rejimi olan edinilmiş mallara katılma rejiminde emek karşılığı edinilen mal hangi eşin üzerine kayıtlı veya kullanımında olursa olsun diğer eşin alacak hakkı mevcuttur. Bu nedenle evlilik birliği içerisinde edinilen mallar üzerinde, diğer eşin haklarını zedeleyen tasarruflarda bulunan malik, eşin bu davranışlarının eşi tarafından engellenememesi durumlarında mahkeme, bu eşin tasarruf yetkisini sınırlayarak çözüm getirebilecektir. 

Durumun Değişmesi 

Kanunda evlilik birliğinin korunmasına ilişkin, eşlerin mahkemeden istemde bulunabilecekleri tedbirler belirtilmiş ancak sınırlanmamıştır. Çünkü kanunda birçok kez “hakim gereken tedbirleri alır” ifadesine yer verilerek hakime karşılaştığı sorunlar karşısında doğru ve etkili çözümü yaratabilmesi olanağı sağlanmıştır.  Koşullar değiştiğinde hakim, eşlerden birisinin istemi üzerine kararında gerekli olan değişiklikleri yapar veya sebebi sona ermiş ise alınan önlemi kaldırır. 

İlgili Yargıtay Kararları 

Tasarruf Yetkisinin Sınırlandırılması Talebi 

Yargıtay 2. Hukuk Dairesine göre, “Davacı, Türk Medeni Kanunu'nun 199. maddesine dayanarak davalının dava konusu taşınmaz üzerindeki tasarrufunu kendisinin rızasıyla yapılabileceğine karar verilmesini istemiştir. Dinlenen davacı tanığı, davalının taşınmazını satmak istediğini ifade etmiştir. Ailenin Türkiye'de dava konusu taşınmaz haricinde başka bir ekonomik varlığının bulunmadığı belirlenmiştir. Ailenin ekonomik varlığının korunması gerekiyorsa eşlerden birinin istemi üzerine hakim, belirleyeceği malvarlığı değerleriyle ilgili tasarrufların ancak onun rızasıyla yapılabileceğine karar verebilir. Davacı ailenin ekonomik varlığının korunması için başvuruda bulunduğuna ve bu malvarlığının davalı tarafından elden çıkartılmak istendiği belirlendiğine göre Türk Medeni Kanunu'nun 199. maddesi çerçevesinde önlem alınması gerekirken isteğin reddi doğru bulunmamıştır.” denilmektedir. (Y. 2.HD. Esas no: 2008/16201, Karar No: 2009/19869, Karar Tarihi: 16.11.2009). 

Eşin Tasarruf Yetkisinin Sınırlandırılması

Yargıtay 2. Hukuk Dairesine göre, “Ailenin ekonomik varlığının korunması veya evlilik birliğinden doğan bir yükümlülüğün yerine getirilmesi gerektiği ölçüde, eşlerden birinin istemi üzerine hakim belirleyeceği mal varlığı değerleriyle ilgili tasarrufların ancak onun rızasıyla yapılabileceğine karar verebilir. Hakim bu durumda gerekli önlemleri alır (TMK m. 199). Ailenin ekonomik varlığının tehlikede olduğu veya davalının evlilik birliğinden doğan yükümlülüklerini yerine getirmekten kaçındığı ispatlanamamıştır. Türk Medeni Kanununun 199. maddesi koşulları oluşmadığı halde yazılı şekilde hüküm tesisi bozmayı gerektirmiştir.” denilmektedir. (Y. 2.HD. Esas no: 2012/13738, Karar No: 2012/21306, Karar Tarihi: 17.09.2012). 

Kaynakça: 

Aydemir E./Memiş Y./Ruhi, A./Uçakhan, S./Bahadır, Ç.: Hukuk Davaları, Ankara, 2016 

Kılıçoğlu, A.:  Aile Hukuku, Ankara, 2022. 

Gençcan, Ö.: Aile Hukuku, Ankara 2011. 

Öztan, B.: Medeni Hukukun Temel Kavramları, Ankara 2019. 

Yargıtay Kararları.